De vlag hangt uit. Deze week vieren we de 112e verjaardag van Het Oranje Kruis. Al meer dan honderd jaar delen we kennis en kunde op het gebied van Eerste Hulp Bij Ongevallen. Ter ere van het 112-jarige bestaan vertelt directeur Mark Jans over de geschiedenis, hoogtepunten, geleerde lessen én de toekomst van Het Oranje Kruis.

Het Oranje Kruis bestaat 112 jaar. Hoe is het allemaal begonnen?
In 1909 werd Het Oranje Kruis opgericht op initiatief van prins Hendrik, de echtgenoot van koningin Wilhelmina. Het viel de prins op dat na de watersnoodramp in 1906 en het vergaan van veerboot de SS Berlin bij Hoek van Holland krap een jaar later, de effectiviteit van het verlenen van goede eerste hulp verre van goed was. Dit kwam voornamelijk door gebrek aan juiste kennis en kunde op het gebied van EHBO. Het werd de missie van de stichting om deze kennis en kunde te verspreiden onder alle Nederlanders. Iets wat we tot op de dag van vandaag nog steeds verwezenlijken.

Is het verspreiden van deze kennis en kunde nog steeds belangrijk?
Dat is hedendaags nog net zo belangrijk inderdaad, maar er is wel een hoop veranderd door de jaren heen. Dat komt onder andere door de babyboom-generatie. Grootouders nemen steeds vaker de zorg op zich voor de kleinkinderen, iets wat vroeger in mindere mate voorkwam. Dat komt vooral doordat de scheiding man/vrouw anders is geworden. Tegenwoordig heeft zowel vader als moeder een parttime of fulltime baan, waardoor de zorg voor kinderen onder de ouders is verdeeld. Ouders krijgen vandaag de dag de keuze om kinderen onder werktijd naar grootouders of opvang te brengen. Kinderen zijn dus vaker uit het zicht dan vroeger, en dat vraagt meer oplettendheid. Daarnaast hebben we te maken met een vergrijzing en kennen we steeds meer allergieën, ongelukken en gevaren binnen en buitenshuis. Ook de toename van de industrie heeft ervoor gezorgd dat er meer banen op de markt verschenen. Meer banen betekent meer kans op een ongeval. Het is een direct verband. Het zijn deze omstandigheden die het belang van EHBO in de afgelopen 112 jaar misschien wel groter hebben gemaakt.

Het Oranje Kruis is samenwerkingen aangegaan met diverse partijen om de kennis van EHBO te vergroten. Met welke samenwerkingen is dit begonnen, en zijn deze partijen nog steeds aangesloten bij Het Oranje Kruis?
Het Oranje Kruis heeft een grote rol gespeeld in de oprichting van verschillende samenwerkingsverbanden, die tot op de dag van vandaag nog steeds bestaan. Zo zijn we onder andere een van de oprichters van de NRR (1993), wat staat voor de Nederlands Reanimatie Raad. We vormen hier nog steeds onderdeel van het bestuur. Ook heeft Het Oranje Kruis de NIBHV opgericht: het Nederlands Instituut Bedrijfshulpverlening. Deze stichting is opgericht in 1999 om kennis en expertise over veiligheid op de werkvloer te delen. Beide partijen zijn met behulp van het IFV, het Instituut voor Fysieke Veiligheid, tot stand gekomen. Met behulp van deze partijen kan Het Oranje Kruis ervoor zorgen dat het delen van kennis en kunde onder alle Nederlanders mogelijk is.

Wat heeft Het Oranje Kruis in de afgelopen 112 jaar bereikt?
Het Oranje Kruis heeft in de loop der jaren een zeer sterk imago opgebouwd met een logo dat door vrijwel iedereen herkend wordt. Denk je aan EHBO, dan denk je aan Het Oranje Kruis. Het is een vanzelfsprekend logo geworden dat vrijwel altijd wordt geassocieerd met eerste hulp. In de loop der jaren hebben we zeer goede overlegstructuren opgebouwd met grote spelers als centrale overheden, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, aangesloten verenigingen en verschillende lagen binnen de zorg. We hebben een gigantisch netwerk gecreëerd. Dat is echt iets om trots op te zijn. Sinds de 21e eeuw is Het Oranje Kruis overgestapt van een bond van verenigingen naar een onafhankelijke stichting die zich heeft ontwikkeld tot dé autoriteit op het gebied van het verlenen van eerste hulp in Nederland. En juist die onafhankelijkheid staat bij ons hoog in het vaandel. Om die reden werkt Het Oranje Kruis samen met een onafhankelijk College van Deskundigen, dat ons met raad en daad bijstaat om onafhankelijk advies te leveren.

Een EHBO-diploma kan levensreddend zijn. Zijn burgers zich hier na zoveel jaar meer bewust van geworden?
Er zijn een aantal aspecten waardoor die bewustheid door de jaren heen gegroeid is. Een daarvan is de toename van de mobiliteit in ons kleine landje. Er rijden steeds meer auto’s, scooters en fietsen op de wegen. Meer mobiliteit en meer drukte betekent meer gevaren. Daarnaast is ons land steeds groter geworden in het uitoefenen van diverse sporten. Iets om trots op te zijn. Maar sommige sporten vergroten de kans op ongevallen. Ook is Nederland steeds meer aan het vergrijzen. Mensen blijven vaak langer thuis wonen, waardoor mantelzorg nodig kan zijn. De mantelzorg kan worden uitbesteed aan de thuiszorg, maar familieleden kunnen dit ook op zich nemen. Al deze aspecten vragen om meer bewustwording onder Nederlanders op het gebied van eerste hulp. Het zijn allemaal maatschappelijke en sociologische aspecten die EHBO nou zo belangrijk maken.

In 112 jaar maak je veel mee. Mooie en minder mooie momenten. Wat zijn voor jou de meest aangrijpende momenten geweest?
Het meest aangrijpende moment is voor mij is de uitbraak van het COVID-19 virus geweest. Door de opgelegde lockdowns is er voor Het Oranje Kruis veel veranderd. We werden beperkt in het uitoefenen van onze activiteiten, zoals het afnemen van examens. Door de anderhalvemetersamenleving mochten examinatoren, instructeurs en lotusslachtoffers niet aan het werk. Tegelijkertijd hebben we ook veel geleerd van de pandemie. We werden als het ware gedwongen na te denken over een plan, mocht dit ooit nog een keer voorkomen. We zijn vol aan de slag gegaan om de inzet van al het digitale materiaal mogelijk te maken. We nemen zeker geen afstand van onze traditionele wijze, maar zijn wel volledig klaar om door te gaan met innoveren.

We nemen een kijkje in de toekomst: hoe ziet Het Oranje Kruis er over een jaar of vijf uit?
Het belang blijft bij onafhankelijke toetsing, waarin we overstappen naar virtual en mixed reality. Dit moet de mogelijkheid tot het behalen van een Diploma Eerste Hulp alleen maar vergroten. Ook is het de bedoeling dat Het Oranje Kruis over vijf jaar de doelgroep van acht tot achtentachtig jaar voor een zo groot mogelijk deel heeft bereikt. Het is voor ons namelijk een belangrijk doel om het aantal diplomahouders de komende vijf jaar te verdubbelen. Het is daarnaast een streven dat over vijf jaar EHBO standaard in het curriculum van basis- en middelbare scholen en ROC’s zit. We staan in ieder geval niet stil.

Wat is de plek van de burgerhulpverlening in de maatschappij in de toekomst?
Daar is Het Oranje Kruis op dit moment druk mee bezig. De Nederlandse Richtlijnen Eerste Hulp worden eens in de vijf jaar vastgesteld en binnenkort verschijnt de 28e druk van Het Oranje Kruis boekje. Op dit moment zijn we bezig met het opzetten van een burgerhulpinitiatief. En niet te vergeten: de jaarlijkse Studiedag van Het Oranje Kruis zal dit jaar weer plaatsvinden in Nieuwegein. Door corona kon het in 2020 helaas niet doorgaan. Geheel EHBO Nederland treft elkaar op deze grootse dag. Deze editie krijgt waarschijnlijk een hybride vorm, zowel fysiek op locatie als op digitale beurspleinen.