Vanaf 1 januari 2021 worden het gebruik van een tourniquet en opstoppen van een wond vaste onderdelen binnen het examen voor het Diploma Eerste Hulp. De afgelopen maanden hebben hiervoor als proefperiode gediend, waarin aanvragers konden kiezen voor het nieuwe of klassieke examen. Hieruit is een aantal vragen naar voren gekomen. De belangrijkste worden hieronder beantwoord.

Waarom is de tourniquet opgenomen in de richtlijnen voor EHBO?

Levensbedreigend bloedverlies leidt zonder adequaat handelen tot overlijden. Daarom is het van groot maatschappelijk belang dat iedereen weet hoe te handelen in een dergelijke situatie.

Op steeds meer plekken in Nederland komen stop-de-bloeding sets te hangen, die in geval van levensbedreigend bloedverlies levensreddend kunnen zijn. Het gebruik van de materialen is echter niet vanzelfsprekend. Daarom wordt het kunnen aanleggen van een tourniquet en het opstoppen van een wond onderdeel van het Diploma Eerste Hulp van Het Oranje Kruis.

 

Past het leren omgaan met een tourniquet niet beter in een specialisatie zoals Evenementenzorg in plaats van in de basis-EHBO?

In geval van levensbedreigend bloedverlies kan direct ingrijpen door een deskundige omstander levens redden. Hoe meer mensen weten wat ze moeten doen, hoe groter de kans dat slachtoffers levensbedreigend bloedverlies overleven. Het alleen rekenen op mensen met een specialisatie geeft weinig effect.

Het is daarnaast vreemd als juist een eerstehulpverlener niet zou weten hoe de materialen in de stop-de-bloeding sets gebruikt moeten worden in geval van calamiteiten. Bovendien kun je met een tourniquet of hemostatisch gaas ook je eigen leven redden.

 

Zijn de kosten voor een tourniquet en hemostatisch gaas niet te hoog om het standaard in een EHBO-uitrusting te plaatsen en als oefenmateriaal te gebruiken?

Net als bij de AED hoeft de individuele eerstehulpverlener niet zelf over deze materialen te beschikken. Hemostatisch gaas wordt alleen gebruikt bij echt bloedverlies. Menig instructeur heeft inmiddels zelf een wondfantoom gemaakt, waarop kan worden getraind met goedkoper gaas. Als er niet met kunstbloed gewerkt wordt, zijn deze gazen meerdere keren te gebruiken. Het gaat immers om het opstoppen van een wond, en die techniek moet worden getoond op het examen. Een oefentourniquet (blauw) kan vele keren worden gebruikt, waardoor de omslag per cursist erg laag is. Het is na meerdere jaren dat er cursussen stop-de-bloeding zijn gegeven nog niet bekend hoe lang een (goede) oefentourniquet meegaat. De oefentourniquet wordt overigens niet gebruikt bij echt bloedverlies. Door veelvuldig gebruik wordt de band van de spil slapper, waardoor geen goede druk meer kan worden gegeven.

 

Het opstoppen van wonden mag toch alleen door zorgprofessionals worden gedaan?

Dat is niet juist. Bij het opstoppen van wonden wordt zo dicht mogelijk bij de plaats van de bloeding druk gegeven. Druk geven zonder het opstoppen van de wond betekent dat de druk verspreid wordt over een groter oppervlak. Bij een opgestopte wond wordt de druk voortgeleid tot op de bloedingsplaats, en is daardoor effectiever.

 

Is er kans op gezondheidsschade bij het oefenen met een tourniquet op jezelf?

Een tourniquet kan bij iedereen 2 uur zonder problemen om zitten. Zo lang zal dat tijdens een oefening niet duren. De band wordt vrijwel direct na het aandraaien weer losgemaakt. Ook hoeft niet doorgedraaid te worden totdat het echt pijn doet. Wel kunnen bij iemand die antistollingsmedicijnen gebruikt blauwe plekken ontstaan. Deze persoon oefent beter niet op zichzelf maar op een fantoom.

 

Bij wie wordt de tourniquet aangelegd tijdens het examen?

De tourniquet wordt door de examenkandidaat om het eigen bovenbeen aangelegd. Om een volledige examenklas achter elkaar een tourniquet aan te laten leggen is anders te belastend voor het lotusslachtoffer. Kandidaten die antistollingsmedicijnen gebruiken, mogen de tourniquet tijdens het examen aanleggen op een oefenpop.

 

Geeft de examinator de situatie van de wond aan?

Ja. Het is vaak (om praktische redenen) niet mogelijk dat bloed echt uit de wond loopt. Hierbij grimeert het lotusslachtoffer het letsel zo goed als mogelijk. De examinator dient duidelijk aan te geven aan de kandidaat dat er sprake is van levensbedreigend bloedverlies.

 

Mag een kandidaat ook opstoppen als een tourniquet de juiste keuze is?

Indien de kandidaat kiest voor het opstoppen van een wond terwijl er een tourniquet aangelegd kan worden, is dit niet competent, zelfs niet als het opstoppen correct gedaan wordt. Dit geldt ook voor het aanleggen van een tourniquet als er eigenlijk opgestopt dient te worden.

 

Worden de onderdelen ook toegevoegd aan de competentie(s) van mensen die momenteel in het bezit zijn van een EHBO-diploma?

Voor het geldig houden van het diploma moeten na 1 januari 2021 de stop-de-bloeding competenties onderdeel uitmaken van de nascholing.

 

Hoe wordt een wond voor een tourniquet gegrimeerd?

De wond aan een onderarm of onderbeen dient gegrimeerd te worden. De examinator moet aangeven dat het een wond betreft met levensbedreigend bloedverlies.

 

Hoe wordt het opstoppen van een wond in scène gezet?

De wond dient op een plaats gegrimeerd te worden waarbij absoluut duidelijk is dat hier geen tourniquet gebruikt kan worden, maar dat er opgestopt moet worden. Ook hier geeft de examinator aan dat er sprake is van levensbedreigend bloedverlies. Het opstoppen van de wond wordt niet bij het lotusslachtoffer uitgevoerd, maar op een speciaal daarvoor ontworpen opstop-model.

 

Wie is verantwoordelijk voor het opstop-model?

Het opleidingsinstituut dient het opstop-model, inclusief voldoende opstopmateriaal voor iedere kandidaat, aan te leveren.

 

Hoe kun je materialen hergebruiken in coronatijd?

Een tourniquet waarmee een cursist heeft geoefend kan na gebruik zorgvuldig worden gesprayd met alcohol 70%. Daarna goed laten drogen voordat een volgende cursist het gebruikt. Gaas waarmee het opstoppen van een wond wordt geoefend kan door de cursist steeds opnieuw worden gebruikt, tenzij kunstbloed wordt gebruikt. Dan is het gaas niet meer bruikbaar. Elke cursist dient te beschikken over een eigen gaas.

---